Defensie-fotograaf Jan Dijkstra:
“Twee camera´s en geweer om je nek”
Jan Dijkstra uit Leeuwarden is fotograaf bij Defensie. Je kon hem vroeger altijd vinden in de buurt van vliegvelden om vliegtuigen te spotten en te fotograferen. Hij wilde graag van zijn hobby zijn beroep maken. Dat is gelukt. Door Willem van Vugt
Dijkstra ging op zoek naar een baan waarbij hij zijn hobby en fascinatie voor vliegtuigen kon combineren. Zo kwam hij als militair terecht bij de luchtmachtbasis in Leeuwarden. “Als je met vliegtuigen wil werken en je wilt er elke dag bij zijn dan moet je bij de luchtmacht gaan werken of de KLM.” Dijkstra koos voor de luchtmacht.
De eerste 15 jaar bij de luchtmacht in Leeuwarden werkte hij als brandstof-chauffeur. “Dat was echt perfect, precies de omgeving waar ik in wilde zijn. Fotografie is vanuit het vliegtuig spotten ontwikkeld en werd steeds serieuzer. Het is een uit de hand gelopen hobby, zou je kunnen zeggen. Op een gegeven moment kwam ik in contact met iemand van het mediacentrum, dat was toen nog de fotodienst van de luchtmacht, later samengevoegd met mediacentrum van Defensie waar ik nu nog steeds voor werk, er was daar een vacature voor fotograaf. Ik heb gesolliciteerd en ben aangenomen. Ik ben nog steeds militair, maar ik ben van functie chauffeur overgegaan naar functie militaire fotograaf.”
Dijkstra werkt met alle krijgsmachten Luchtmacht, Landmacht, Marine en Marechaussee. “Ik reis door het hele land naar allemaal verschillende locaties, en dat maakt het ook voor mij leuk, ik hou niet zo van elke dag op hetzelfde plekje zitten. Ik weet op zondag vaak nog niet hoe mijn week eruit gaat zien, soms bellen ze je maandag en krijg je te horen dat je woensdag met het vliegtuig naar Curaçao moet.”
Ook is hij wel eens op missie mee geweest. “Dan ga je gewoon met een patrouille mee als militaire fotograaf, twee camera’s om je nek en een geweer. Als het allemaal goed gaat dan heb je het geweer niet nodig, anders leg je de camera's weg en ben je militair, daar zijn we immers ook voor getraind.”
Inmiddels werkt hij al 22 jaar bij die club, hij kent het bedrijf door en door, maar hij noemt het een apart wereldje. “Het is echt wel anders en het is ontzettend leuk.” Dijkstra vertelt dat je werkt in een eenheid of een groep, daar ontwikkel je een kameraadschap die je nergens anders vindt. Je leert jezelf kennen en je wordt gevormd door normen en waarden die je bij Defensie leert.
Bij Defensie zijn de foto’s vaak spectaculair, maar Dijkstra vertelt dat dat ook wel mag. “Ja, bij sommige foto’s creëren we wat heroïsme, dat mag ook wel, hoor. Daar mag altijd wel wat heroïsme inzitten. Ze doen immers stoere dingen. Wij worden eigenlijk geacht om Defensie zo goed mogelijk in beeld te brengen en zo mooi mogelijk.”
Inspiratie
Dijkstra wordt niet geïnspireerd door een specifiek voorbeeld, hij haalt zijn inspiratie uit het maken van iets wat er nog niet is. Het proces van erover nadenken en komen tot een komen tot een beeld die hij graag wil zien of laten zien. “Bijvoorbeeld de luchtmacht gaat nu met F35 vliegen, die straaljagers zijn nieuw. Maar hoe ga je dat mooi vormgeven? Moet je dan op de machine gaan zitten of moet je juist op de mens gaan zitten, om even in vaktermen te praten, en daarover brainstormen om er dan een mooi project over te maken. Het klinkt misschien wat warrig wat ik nu zeg, maar een koers uitzetten van bijvoorbeeld dit project is mooi om te doen. Je kan je daar mooi in vastbijten.”
Projecten
Hij is nu bezig met twee projecten. “Het eerste project is voor een afdeling hier in Den Haag; bedrijfsstijl vernieuwen. Het gaat om een afdeling die in de schaduw werkt en daar ook wil blijven, maar ze willen zich wel beter profileren voor de buitenwereld. Ik moet dan op zoek naar een middenweg, want ze willen weer niet te veel vrijgeven over die afdeling. Dat is wel moeilijk, want normaal gesproken heb je een afdeling die zegt “oké wij willen nieuw beeldmateriaal van alle disciplines die wij doen”, en dat kan een bakker zijn of dat kan een kok zijn op een verpleger of wat dan ook. Dat zijn beroepen die je makkelijk in beeld kan brengen. Maar voor beroepen die je fysiek niet in beeld kan brengen moet je wel iets verzinnen waardoor die afdeling herkenbaar wordt, dat is een hele uitdaging.”
Het tweede project is voor Air Combat Command. Dat is waar tegenwoordig de F35 onder valt. Dit is een tak van de luchtmacht die redelijk nieuw is. Hiervoor moet nog een complete beeldbank opgebouwd worden. Van alle andere disciplines, dus van vliegtuigmonteur tot eigenlijk alle andere disciplines die het mogelijk maken om dit vliegtuig in de lucht te krijgen.
Een heel andere opdracht is portretten te maken van militairen die bijvoorbeeld op uitzending gaan. “Ik maak dan 40 tot 50 portretten van militairen die zij meekrijgen en dat heet een uitzend portret. Mocht er wat gebeuren met die militair op missie, dan is dat het uiteindelijk foto die de familie krijgt. Dit zijn gewoon standaard portretten met grijze achtergrond, iedereen op dezelfde manier gefotografeerd. Deze foto’s worden soms ook gebruikt voor een artikel in een magazine.”
“We hebben eigen magazines, elk krijgsmachtdeel heeft zijn eigen versie. Bij de Luchtmacht heet het magazine De vliegende Hollander. In zo’n magazine staan ook interviews, wij maken daar ook foto’s bij. Deze foto’s mag je zo aankleden zoals je dat zelf wilt. Als het om iemand gaat die met computers werkt zet je die persoon in zijn werkomgeving, tussen de beeldschermen. Vaak wel even iets van een lampje of zo of gewoon buiten, dan werk je met natuurlijk licht. Dit mag je helemaal zelf in inpassen.”
De toekomst
In de toekomst ziet Dijkstra zichzelf ook wel meer de regiekant opgaan. Verzinnen en bedenken van producten. Hij ziet zichzelf meer als een redacteur of regisseur. “Mensen enthousiasmeren en samen een mooi project te vormen. Zo kan ik ook mijn creativiteit kwijt.”
Advies voor beginners
Zijn advies voor beginnende fotografen: “Bijt je erin vast, geef 100% inzet en doe het met overtuiging. Het komt niet aanwaaien. Bouw een netwerk op en werk aan je portfolio. Durf jezelf te laten zien! En zelfreflectie is belangrijk als fotograaf.” <
